Khám phá Hà Đông - Hà Nội, xưa và nay



Hà Đông xưa nguyên là làng Cầu Đơ thuộc huyện Thanh Oai, phủ Ứng Hòa, tỉnh Hà Nội, có cầu Đơ lợp ngói bắc qua sông Nhuệ, hiện vẫn còn chợ Cầu Đơ và đình làng Cầu Đơ. Năm 1888, sau khi phần đất của thành Hà Nội cắt làm nhượng địa cho Pháp, phần còn lại của tỉnh Hà Nội thành lập tỉnh Cầu Đơ, với tỉnh lỵ ở Cầu Đơ.

Năm 1904, tỉnh Cầu Đơ đổi tên thành tỉnh Hà Đông, và tỉnh lỵ Cầu Đơ cũng đổi tên thành thị xã Hà Đông.

Xuất xứ cái tên Hà Đông là do Thám hoa Vũ Phạm Hàm, Đốc học tỉnh Cầu Đơ, đề xuất và được chấp thuận. Có suy đoán rằng tên Hà Đông xuất xứ từ câu của Mạnh Tử nói về 2 địa danh ở Trung Quốc xưa: “Hà Nội hung tắc di kỳ dân ư Hà Đông, chuyển kỳ túc ư Hà Nội” (nghĩa là Hà Nội bị tai họa thì đưa dân về Hà Đông, chuyển  thóc từ Hà Đông ra Hà Nội). Về mặt  địa  lý, cái tên Hà Đông đúng ra đặt cho tỉnh Hải Dương, vì xưa kia Hải Dương vẫn thường được gọi là xứ Đông hoặc miền Hải Đông. Còn vùng đất Cầu Đơ lại nằm ở phía tây và nam Hà Nội thì nên đặt là Hà Tây, tuy nhiên ở phía tây đã có tỉnh Sơn Tây và phía nam lại có tỉnh Nam Hà, vì thế ý kiến cho rằng tên Hà Đông có xuất xứ từ câu của Mạnh Tử xem ra cũng có lý. Tuy nhiên, cũng không ít nhà Nho cho rằng, Vũ Phạm Hàm đề xuất cái tên Hà Đông đơn giản vì tỉnh Cầu Đơ có sông Nhuệ nằm ở phía Đông của núi Ba Vì huyền thoại.

Năm 1965, sáp nhập tỉnh Hà Đông và Sơn Tây thành tỉnh Hà Tây, và thị xã Hà Đông trở thành tỉnh lỵ của tỉnh Hà Tây. Năm 1975, Hà Tây và Hòa Bình sáp nhập thành tỉnh Hà Sơn Bình. Năm chia tách tỉnh Hà Sơn Bình, tái lập tỉnh Hà Tây và tỉnh Hòa Bình, khi đó Hà Đông trở lại là tỉnh lỵ tỉnh Hà Tây như cũ, năm 2006 thị xã Hà Đông chính thức trở thành thành phố Hà Đông.

Năm 2008, cùng với toàn bộ tỉnh Hà Tây, thành phố Hà Đông được sáp nhập vào thành phố Hà Nội và được đặt là quận Hà Đông.

Hà Đông nay bao gồm 17 phường: Biên Giang, Đồng Mai, Dương Nội, Hà Cầu, Kiến Hưng, La Khê, Mộ Lao, Nguyễn Trãi, Phú La, Phú Lãm, Phú Lương, Phúc La, Quang Trung, Vạn Phúc, Văn Quán, Yên Nghĩa, Yết Kiêu.

Về vị trí địa lí, Hà Đông nằm giữa sông Nhuệ và sông Đáy, cách trung tâm Hà Nội 12 km về phía tây nam. Phía đông giáp huyện Thanh Trì, phía đông bắc giáp quận Thanh Xuân, phía bắc giáp quận Nam Từ Liêm, phía tây giáp các huyện Hoài ĐứcQuốc Oai, phía tây nam giáp huyện Chương Mỹ, phía nam giáp huyện Thanh Oai.

Trần Nhật Giáp



Xem thêm